Szkoła Muzyczna w Brzegu należy do pierwszych placówek kształcenia artystycznego, które powstały na Śląsku Opolskim w 1946 roku.
W początkowym okresie Szkoła miała charakter prywatno–społeczny. Po przełamaniu wielu trudności podniesiono ją z dniem 1 stycznia 1954 roku do rangi Państwowej Szkoły Muzycznej.
Z historią powstania Szkoły łączą się nazwiska ludzi, którzy w wykształceniu artystycznym dostrzegali wartości nierozerwalnie związane z wychowaniem młodego człowieka. Do nich m. in. należeli: Edward Olszewski – prokurator Sądu Powiatowego i Adam Noworyta – dyrektor Fabryki Fortepianów w Brzegu, pierwszy dyrektor Szkoły. Do współpracy zgłosiły swój akces panie: Adelajda Kozonowa i Janina Glica. Oddano na potrzeby Szkoły, która rozpoczęła swą działalność 1 listopada 1946 roku, część budynku Fabryki Fortepianów przy ul. Daszyńskiego 27 (obecnie ulica Jana Pawła II dawna siedziba pralni), która nie była przystosowana do potrzeb dydaktycznych. Piętrzyły się trudności, powiększone przez brak odpowiednich instrumentów.
Rozpoczynając zajęcia lekcyjne, Szkoła liczyła trzydziestu uczniów i trzech nauczycieli prowadzących trzy klasy: fortepianu, skrzypiec i śpiewu. Znaczną pomocą w rozwiązywaniu problemów służył Związek Zawodowy Muzyków, zorganizowany w Brzegu przez Roberta Mańkę nauczyciela perkusji.
Dalsze ożywienie kulturalne nastąpiło po utworzeniu, z inicjatywy Edwarda Olszewskiego, Towarzystwa Miłośników Kultury i Sztuki. Organizowane były liczne imprezy kulturalne nie tylko w Brzegu, ale również w sąsiednich powiatach w Strzelinie, Oławie. Przekazywano dochód na cele Szkoły Muzycznej, ponieważ opłaty wnoszone przez uczniów nie zaspokajały potrzeb Szkoły.
Pan Adam Noworyta wspomina, że pracując w Szkole nie pobierał wynagrodzenia. Szkoła nie otrzymywała dotacji ze strony władz miejskich, natomiast bardzo pomagała Fabryka Fortepianów.
Zasadnicze zmiany w życiu Szkoły dokonały się w 1948 roku. Całkowitą opiekę nad Szkołą przejęło Towarzystwo Miłośników Kultury i Sztuki. Szkoła otrzymała samodzielny budynek przy ul. Piastowskiej 32 i nowego dyrektora w osobie pani Janiny Nowackiej.
W roku 1948 ilość prowadzonych specjalności zwiększyła się o klasę skrzypiec i śpiewu solowego, a w roku następnym o klasę akordeonu. Wpłynęło to na zwiększenie liczby uczniów, która dochodziła do 170. Po odejściu dyrektor Janiny Zawadzkiej Szkołę prowadziła pani Eugenia Kryńska.
W roku 1951 z powodu niedociągnięć organizacyjno – administracyjnych i małej liczby kadry pedagogicznej Szkoła została przemianowana na ognisko muzyczne. Staraniem Komitetu Rodzicielskiego i brzeskich działaczy kultury z dniem 1 września 1952 roku przywrócono placówce status szkoły muzycznej. Na krótko przed reaktywacją Szkoły, Ministerstwo Kultury i Sztuki powołało na stanowisko jej dyrektora Feliksa Kęckiego, byłego nauczyciela Państwowej Szkoły Muzycznej w Krakowie. Dyrektor Kęcki doprowadził do upaństwowienia placówki. Stworzyło to nowe szersze i możliwości dalszego jej rozwoju. W 1956 roku zorganizował przy Państwowej Szkole Muzycznej w Brzegu Ognisko Muzyczne.
Z dniem 1 września 1957 dyrektorem Szkoły został pan Henryk Tondera, zasłużony na Śląsku Opolskim działacz polonijny z okresu międzywojennego.
19 marca 1963 roku decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki nadano Szkole nazwę Państwowa Szkoła Muzyczna im. Józefa Elsnera - nauczyciela Fryderyka Chopina.
Po odejściu w 1973 roku Henryka Tondery na stanowisko dyrektora powołano Jerzego Wiesława Zawiszę, absolwenta Wyższej Szkoły Muzycznej we Wrocławiu. Jego zasługą było między innymi powołanie do życia orkiestry janczarskiej, znanej w mieście z wielu występów.
W 1987 roku bardzo sumiennie i z dużym zaangażowaniem funkcję dyrektora sprawowała mgr Maria Baranek.
Z dniem 1 września 1988 roku dyrektorem PSM I stopnia w Brzegu został mgr Janusz Bogdanowicz, absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej we Wrocławiu. Z dużym wysiłkiem i zaangażowaniem przeprowadzał remont Szkoły. Nawiązane zostały kontakty zagraniczne z miastami niemieckimi: Beeskow, Goslar, Eckernfrede. Muzyka stała się czynnikiem łączącym obydwa narody.
Rok szkolny 1999/2000 przyniósł zmianę na stanowisku dyrektora. Funkcję tę powierzono mgr Grażynie Koteckiej. Szkoła wpisała się na trwałe w pejzaż kulturalny Brzegu. Nawiązano nowe kontakty z miastami Enying na Węgrzech i czeskim Beroun. Dyrektor Kotecka przywiązuje dużą wagę do należytego wyglądu Szkoły, do porządku. Wykonywany został remont elewacji zewnętrznej budynku Szkoły, na który fundusze dyrektor Kotecka uzyskała z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie. W 2000 roku wykonano instalacje wodno-kanalizacyjne. Koszty inwestycji finansował budżet Ministerstwa, natomiast prace montażowe otrzymała Szkoła w formie darowizny od PHU „Alta". Od 2000 roku sukcesywnie wymieniano okna w budynku szkolnym. Inwestycję sfinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
W październiku 2011 roku powołano Stowarzyszenie Wspierające Państwową Szkołę Muzyczną pierwszego stopnia im. Józefa Elsnera. Celem Stowarzyszenia jest nauka gry na instrumentach, przedszkole muzyczne, zajęcia muzyczno-ruchowe dla dorosłych. Zajęcia te prowadzą nauczyciele zatrudnieni w Państwowej Szkole Muzycznej w Brzegu. Prezesem Stowarzyszenia jest mgr Grażyna Kotecka, zaś wiceprezesem mgr Dominik Matuszczak.
Szkoła organizuje warsztaty fletowe i pianistyczne dla regionu opolskiego, których organizatorem jest dyrektor Kotecka. Szkoła aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym miasta i regionu.
Szkoła pozwoliła rozwinąć się wielu talentom, które wybiły się, a dziś miło jest pomyśleć, że ci zdolni ludzie pierwsze kroki stawiali tu, pod kierunkiem doskonałej kadry pedagogicznej.
Szkoła odnosi niewątpliwe sukcesy w dziedzinie muzyki uczestnicząc w konkursach regionalnych, makroregionalnych, międzyszkolnych, ogólnopolskich, międzynarodowych. Panuje tu znakomita atmosfera wypracowana przez dyrektora i grono pedagogiczne, tworząc klimat, w którym młodzież i nauczyciele czują się dobrze, pracują z dużym zaangażowaniem. Dzięki wsparciu i ogromnemu zaangażowaniu rodziców, młodzież wzbogaca własną osobowość, mając poczucie dumy, że potrafią grać na instrumencie, który sobie wybrali. Tu nie ma przymusu, tu chce się być, uczyć, pracować, bo być uczniem tej Szkoły to zaszczyt, to wyróżnienie.
Osiągnięcia uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Brzegu w roku szkolnym 2012/2013:
Konkurs wiedzy o życiu i twórczości Witolda Lutosławskiego w Opolu: Sandra Nastałek wyróżnienie, Kamila Kadłubowska wyróżnienie – nauczyciel Lidia Berghausen.
Wojewódzki Konkurs Solfeżowy w Nysie: Agnieszka Stawicka I miejsce – nauczyciel Lidia Berghausen.
Konkurs Pisania Dyktand dla klas III w Opolu: Bartłomiej Sobieraj V miejsce, Jakub Chmiel wyróżnienie – nauczyciel Lidia Berghausen.
V Turniej Młodych Akordeonistów w Oleśnicy: Maja Barszcz II miejsce, Amelia Tarnawa III miejsce, Paweł Bazal wyróżnienie- nauczyciel Dorota Hnat.
XI Igraszki Wiolonczelowe w Oleśnicy o zasięgu makroregionalnym: Martyna Wołczyńska wyróżnienie, Julian Wojnarowski wyróżnienie – nauczyciel Małgorzata Gąsieniec.
II Nyski Konkurs Perkusyjny: Karol Szczupaczyński III miejsce, Kacper Wietrzyński wyróżnienie – nauczyciel Marcin Kozieł.
VIII Międzyszkolny Konkurs Małego Skrzypka w Oławie: Bartłomiej Sobieraj V miejsce, Martyna Sierakowska wyróżnienie, Kacper Garncarz wyróżnienie – nauczyciel Urszula Kołodziejczyk.
Szkolny Pianistyczny Konkurs Interpretacji: Aleksander Hutman I miejsce, Tomasz Głuski II miejsce, Julia Czarnota III miejsce, Joanna Kaczmarek III miejsce.
Zakwalifikowanie się do Makroregionalnych Przesłuchań Centrum Edukacji Artystycznej w Warszawie: Aleksander Hutman – fortepian – nauczyciel Maria Zawisza; Walentyna Romanowicz – flet – nauczyciel Małgorzata Matuszczak; Martyna Bieszczad, Sandra Nastałek – saksofon – nauczyciel Jacek Rybitw.
III Konkurs Fletowy „Syrinx" w Kędzirzynie-Koźlu: Walentyna Romanowicz I miejsce, Aleksandra Kawiak wyróżnienie, Karolina Resiak wyróżnienie – nauczyciel Małgorzata Matuszczak.
II Fletowe Zmagania najmłodszych Flecistów w Lublińcu: Aleksandra Kawiak wyróżnienie – nauczyciel Małgorzata Matuszczak.
Międzyszkolny Konkurs Pianistyczny w Oławie: Sebastian Nawrocki II miejsce – nauczyciel Lidia Gutowicz-Engel.
Makroregionalny Konkurs Gitary Klasycznej w ramach Jubileuszowych warsztatów gitarowych w Namysłowie: Oliwia Lis I miejsce – nauczyciel Dominik Matuszczak; Izabela Wasylik II Miejsce, Gabriela Klimek III miejsce – nauczyciel Dominik Tomasiak.
V Ogólnopolski Konkurs Gitarowy w Dąbrowie Górniczej: Izabela Wasylik wyróżnienie – nauczyciel Dominik Tomasik.
VI Mikołajkowy Konkurs Gitarowy dla dzieci w Rybniku: Oliwia Lis II miejsce – nauczyciel Dominik Matuszczak.
V Ogólnopolski Festiwal i Konkurs Gitarowy GITARA VIVA! w Kielcach: Oliwia Lis I miejsce – nauczyciel Dominik Matuszczak.
Międzynarodowy Konkurs Gitarowy im. Fernando Sora w Frydek-Mistek (Czechy): Oliwia Lis I miejsce – nauczyciel Dominik Matuszczak.
Ogólnopolski Konkurs Gitarowy w Witowicach „Wśród pól": Magdalena Lewoniec III miejsce – nauczyciel Dominik Matuszczak.
Strona PSM w Brzegu: KLIKNIJ
Zofia Mogilnicka