Zamek Piastów Śląskich w Brzegu jest zabytkiem wyjątkowym. Zaliczany do klasy "0" jest jedną z najpiękniejszych budowli renesansowych na Śląsku a brama główna zamku porównywana wartością architektoniczną do kaplicy zygmuntowskiej na Wawelu. Obecny kształt zamku pochodzi z przebudowy i rozbudowy przeprowadzonej w latach 1532 - 1560, a niewątpliwie inspiracją tej budowli był krakowski Wawel.

Pierwsze wzmianki o istnieniu w Brzegu zamku książęcego pochodzą z 1235 roku. Był to niewielki dwór gotycki, będący siedzibą namiestnika książęcego a dla książąt wrocławskich stanowił miejsce postoju podczas podróży. Innego znaczenia nabiera po wyodrębnieniu się w 1311 roku księstwa brzeskiego i utworzeniu tu rezydencji książąt brzeskich istniejącej aż do wymarcia lini piastowskiej w 1675 roku. Dużej przebudowy zamku dokonał w latach 1360 - 1370 książę Ludwik I. Fragmenty murów tego zamku do dziś są widoczne w skrzydle południowym.

W roku 1532 książę Fryderyk II rozpoczął przebudowę a następnie rozbudowę zamku w stylu renesansowym. Inspiracją jest  krakowski Wawel. Książę sprowadził do Brzegu włoskich architektów Jakuba i Franciszka Parrów oraz Bernarda Niurona. Prace budowlane prowadzono w szybkim tempie. W latach 1541 - 1544 wzniesiono skrzydło południowe (od placu Moniuszki), w 1544 - 1547 skrzydło wschodnie (od placu zamkowego). Skrzydło północne powstaje po umocnieniu grząskiego terenu (od strony Odry), dopiero po wbiciu kilkuset dębowych pali i osadzeniu ich na twardym podłożu można było stawiać fundamenty. W roku 1547 umiera książę Fryderyk II a głównym realizatorem prac jest jego syn Jerzy II. Dzięki niemu zamek otrzymuje wspaniałe renesansowe wykończenie architektoniczne i artystyczne dzięki którym podziwiany był przez współczesnych i potomnych. Prace budowlane trwały do roku 1560 a wykończeniowe do 1582r.

Uwagę zwraca przede wszystkim brama wjazdowa, prawie całkowicie wypełniona rzeźbami. Na jej kształt składają się trzy części oraz balustrada. Dolna kondygnacja oparta jest na motywie antycznego łuku triumfalnego za świadomie zastosowaną asymetrią - brak prawego łuku bocznego. Ponad łukiem fundator umieścił posągi własnej osoby oraz żony w rzeczywistych wymiarach, a także herby rodowe trzymane przez pary giermków. Posągi te stanowią optycznie główny akcent całej bramy jako wyraz znaczenia własnej osoby. Celem podkreślenia królewskiego pochodzenia polecił książę umieścić w trzeciej kondygnacji popiersia władców swojej dynastii.

I tak w pierwszym rzędzie umieszczono popiersia 12 pierwszych królów państwa polskiego:

• Piasta , Ziemowita, Leszka, Ziemomysła,
• Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela,
• Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Władysława II, Bolesława Wysokiego.

W drugim, dolnym rzędzie 12 książąt śląskich

• Henryka I Brodatego,  Henryka II Pobożnego,  Bolesława Rogatkę,  Henryka V Grubego
• Bolesława III Rozrzutnego,  Ludwika I Brzeskiego,  Henryka VIII,  Henryka IX Chojnowskiego,
• Ludwika III Oławskiego,  Jana Lubińskiego,  Fryderyka I oraz ojca fundatora  Fryderyka II.

Całość przykryta była niegdyś hełmem oraz bogato rzeźbioną balustradą z której to pozostał jedynie najistotniejszy element, mianowicie kartusz herbowy dynastii Jagiellonów według pieczęci koronacyjnej Zygmunta Augusta, który stanowił jednocześnie herb Rzeczypospolitej. Świadome umieszczenie go w centralnej części było odważnym przeciwstawieniem się centralistycznej monarchii Habsburgów i manifestowanie sympatii dla państwa Jagiellonów, słynącego ze znacznych swobód obywatelskich. Bramę wykonano w latach 1548 - 1552 i ozdobiono bardzo bogato płaskorzeźbami. Jej wartość architektoniczna stawiana jest na równi z kaplicą Zygmuntowską na Wawelu.

Również od strony dziedzińca wykonano bogatą rzeźbiarsko elewację krużganków, drzwi i okien. Według opisów współczesnych zamek miał bardzo bogate wyposażenie sal. wiadomo o zamówieniu przez Jerzego II we Flandrii arrasów o łącznej długości 300 łokci (170metrów). Niestety wyposażenie sal nie dotrwało do naszych czasów. Zamek pełnił rolę ośrodka kultury dworskiej i miał manifestować wielkość i znaczenie osoby fundatora - Jerzego II oraz całej dynastii Piastów. Swoim pięknem słynął już wśród współczesnych. Jego główni architekci- Jakub i Franciszek Parrowie po "sukcesie brzeskim" otrzymywali intratne propozycje pracy -pomagali przy budowie Zamku Królewskiego w Warszawie a następnie wznosili dla króla Szwecji zamek królewski w Uppsali oraz słynny zamek Kalmar.

Przez 150 lat zamek brzeski odgrywał znaczącą rolę kulturotwórczą na Śląsku aż do roku 1741, kiedy to został mocno zniszczony podczas bezmyślnego bombardowania miasta przez wojska pruskie. Przejęcie władzy przez Prusy i polityka germanizacji na tych terenach powoduje, że zamek ulega stopniowemu popadaniu w niepamięć oraz niszczeniu. Umieszczono tu karczmę, koszary a później magazyny i taką rolę pełnił aż do lat dwudziestych obecnego stulecia, pomimo że stanowił najważniejszy zabytek renesansowy w Prusach. W roku 1922 usunięto z zamku magazyny i przeprowadzono niewielkie prace konserwatorskie, szczególnie zabezpieczono najcenniejszą część - bramę wjazdową. II wojna światowa szczęśliwie ocaliła resztki ruin zamku. W latach 1966-1990 w pełni odrestaurowano i przywrócono renesansowy wystrój zamku według orginalnych planów budowy z XVI wieku.

Obecnie w wyremontowanych salach mieści się Muzeum Piastów Śląskich a Zamek udostępniony jest zwiedzającym. Można zobaczyć tu zbiory rzeźby malarstwa śląskiego, medalierstwa i numizmatyki, pergaminów i starych woluminów. Warto obejrzeć dużą makietę Brzegu z wyobrażeniem miasta z XVII wieku. Zamek nie pozostaje martwym pomnikiem historii, włącza się w życie współczesne organizując uroczystości o charakterze państwowym i regionalnym. organizuje się tu koncerty, zebrania naukowe, sympozja, odczyty, przedstawienia muzyczne, teatralne, kabaretowe. W godzinach wieczornych krużganki są pięknie iluminowane światłem.

Po 450 latach zamek nadal świeci swoim blaskiem będąc niezaprzeczalnym pomnikiem związków Śląska z Rzeczpospolitą. Dla Brzegu jest bezcennym klejnotem ozdabiającym i rozsławiającym miasto a dla mieszkańców - wielką dumą.

Muzeum czynne dla zwiedzających:

Wtorek – niedziela: 10.00 – 17.00
Ostatnie wejście o godz. 16.00, (ostatnie wejście z przewodnikiem muzealnym o godz. 14.00)
Kasa biletowa Muzeum czynna od godz. 10.00 do godz.16.00

Odwiedź stronę domową - www.zamek.brzeg.pl

• « poprz.