GYMNASIUM ILLUSTRAE BREGENSIS powstało w latach 1564 - 1569 w okresie "złotego wieku" z woli fundatora - księcia Jerzego-II.

Pod względem architektonicznym jest to budowla utrzymana w stylu renesansowym oparta na planie wydłużonego prostokąta z niewielką wieżą przy jednym boku. Budynek jest trzykondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem. Od strony placu zamkowego ozdobiony 9 szczytami w części dachowej a w przeszłości fasada pomalowana była alegorycznymi malowidłami przedstawiającymi Apollina i 9 muz. Od strony dziedzińca budynek posiadał trzy kondygnacje arkadowych krużganków (podobnie jak zamek). Na parterze mieszkali rektor i profesorowie. Na pierwszym piętrze znajdowały się sale wykładowe, biblioteka, specjalna sala teatralna, aula z malowidłami. Na najwyższej kondygnacji były sypialnie uczniów.

Epoka Odrodzenia przyniosła ze sobą rozwój oświaty i kultury. O ile kultura szerzyła się na dworach, to oświata rozwijała się samoistnie. Powstawały "nielegalne" szkoły w mieście, uczono dzieci w prywatnych domach, najczęściej na niskim poziomie. Rozwiązanie się kolegiaty św. Jadwigi w 1534 roku pogorszyło tylko stan szkolnictwa w Brzegu. Funkcjonowała tylko jedna szkoła miejska zatrudniająca tylko dwóch nauczycieli. W 1547 roku zwiększono liczbę nauczycieli do trzech. W 1559 roku chętnych do nauki w szkole było już tylu, że powstała potrzeba zatrudnienia 6-ciu nauczycieli. Wówczas książę Jerzy II zdecydował o projekcie budowy gimnazjum, który Rada Miasta zaakceptowała i w połowie sfinansowała. Gimnazjum było finansowane z kilku źródeł. Po pierwsze - Jerzy II przekazał dobra kolegiaty św. Jadwigi (ufundowanej jeszcze przez Ludwika I w 1369 roku). Po drugie - częściowe uposażenie płaciło miasto, ponieważ gimnazjum przejęło szkołę miejską. Po trzecie - uczniowie wpłacali opłaty za naukę - czesne. Po czwarte - szkoła zawsze mogła liczyć na protekcję księcia.

Otwarcie szkoły miało miejsce 10.sierpnia 1569 roku. Miało ono bardzo uroczysty charakter z mszą poranną, biciem w dzwony, z pochodem władz , duchowieństwa, nauczycieli szkoły, uczniów i bogatych patrycjuszy , przez miasto - przez rynek do zamku, gdzie oczekiwał książę z całym dworem. Następnie udano się do budynku gimnazjum, gdzie wygłoszono przemówienia powitalne. Na koniec odśpiewano Te Deum i zakończono uroczystości na wystawnej kolacji w zamku u księcia. Podobne uroczystości organizowano później co roku w celu upamiętnienia rocznicy otwarcia szkoły. Święto to nazwano Laurentianum - od dnia 10 sierpnia (dzień św. Wawrzyńca - notabene była to rocznica urodzin żony księcia). Szczególnie uroczyście obchodzono 50 i 100 rocznicę powstania szkoły - uroczystości trwały wówczas ponad tydzień. Innym świętem szkolnym było Georgianum - dla uczczenia pamięci założyciela szkoły Jerzego II. Organizowane w pierwszych dniach maja miały podobny przebieg - rano msza św. Od 8 - 12 godz. pochód z orkiestrą przez miasto, rynek do zamku. W pochodzie brali udział nauczyciele, uczniowie stanu szlacheckiego i miejskiego poprzebierani za reprezentantów różnych zawodów. Cała parada miała bardzo huczny i kolorowy charakter. Wygłaszano uroczyste przemówienia i po południu wystawiano sztukę teatralną. Wieczorem nauczyciele zapraszali elity dworskie i miejskie na wielką ucztę. Corocznie w styczniu organizowano jeszcze inne święto szkoły - Panegyris Natalitia - popisy krasomówcze uczniów szkoły na tematy religijne.

Szkoła przez dwieście lat uznawana była za najlepszą szkołę na Śląsku. Wiele protestanckich rodzin z Rzeczypospolitej przysyłało tu swoich synów po naukę. Uczono tu przedmiotów humanistycznych - łaciny, greki, filozofii, dialektyki, retoryki, arytmetyki, muzyki i prawa. Najlepsi uczniowie potrafili tworzyć małe dziełka literackie w języku łacińskim.

Szkoła posiadała bardzo bogatą bibliotekę, bez której nie mogłaby osiągnąć takiego rozwoju. Jej zaczątek to zbiór książek Ludwika I - który przekazał je ufundowanej kolegiacie. Po jej rozwiązaniu księgozbiór trafił ponownie w ręce rodziny książęcej aby ostatecznie trafić do biblioteki gimnazjum. W roku 1675 księgozbiór liczył 2839 woluminów. Dzięki gimnazjum, w Brzegu powstaje w 1610 roku drukarnia miejska, która w latach 1653 - 1673 wydaje drukiem katechizm i ewangelicki śpiewnik - używany na całym Śląsku jeszcze w początkach XX wieku.

Szkoła zespoliła się z miastem i stała się jego nieodłącznym elementem. Brała udział w ważnych wydarzeniach miasta, wzbogacając uroczystości wystąpieniami teatralnymi oraz chórem. Również święta szkolne weszły na stałe do kalendarza uroczystości miejskich. W ciągu swojego istnienia przeżywała okresy świetności i upadków. W pierwszym roku akademickim nauczało 6-ciu nauczycieli a w szkole było 454 uczniów. Najlepsze lata uczelni przypadają na początek XVII wieku - w 1607 roku uczyło 10 nauczycieli 503 uczniów. Wojna trzydziestoletnia i wielka epidemia zdziesiątkowały ludność Śląska . Wlatach 1633-1637 szkoła była nawet zamknięta, a po otwarciu uczyło 5 nauczycieli - 119 uczniów. Podczas wielkiego bombardowania Brzegu w 1741 roku gimnazjum bardzo ucierpiało. Zniszczona szkoła została odbudowana dopiero 7 lat później i pomimo że była uznana za najlepszą szkołę średnią na Śląsku, to nigdy już nie odzyskała swojej świetności.

II Wojna Światowa zniszczyła kompletnie budynek i wyposażenie. Ruiny stały niezabezpieczone do lat 60-tych , kiedy to odbudowano budynek lecz nie zdołano przywrócić jego dawnego wyglądu w całości. Ogólny kształt budynku i zachowany bogaty portal oddaje tylko część wyobrażenia o tej wspaniałej budowli. Jej obecność jednak , razem z zamkiem i ratuszem oddaje doskonale obraz bogatego i pięknego miasta epoki renesansu.

• « poprz.
• nast. »