Wybuch wojny w 1914 roku spowodował zamęt gospodarczy i zastój. Zakłady przemysłowe decyzją władz państwowych zostały przekształcone na produkcję wojenną. Te, które nie musiały produkować na potrzeby wojny miały ogromne trudności ze zdobyciem surowców i opału. Państwo reglamentowało surowce, ceny, płace, zatrudnienie i węgiel. Wiele mniejszych firm upadło, warsztaty rzemieślnicze ulegały likwidacji, zamierał handel, ustała wymiana towarowa pomiędzy miastem a wsią. Brakowało żywności. Próbowano przeciwdziałać temu wprowadzając w 1915 roku reglamentację systemem kartkowym. Na osobę przyznawano tygodniowo 2 kg chleba, 100g masła i 250g mięsa. Później te racje jeszcze obniżono. W Brzegu zapanował głód. Zamiast ziemniaków spożywano brukiew a w mieście w którym były dwie cukrownie trudno było zdobyć sacharynę (zamiennik cukru). Inflacja przekraczała 1000%. Wojna trwała nadal a zapasy żywności kurczyły się szybko. Ludność Brzegu pozostawała w katastrofalnej sytuacji. Odgórne decyzje władz państwa nie pomagały w naprawie gospodarki. Kolejna wojna przynosiła Brzegowi tylko straty i zubożenie mieszkańców.

Po jej zakończeniu zastano nową, nieoczekiwaną sytuację. Po wschodniej stronie wyrosło mianowicie państwo polskie. Podział Górnego Śląska i nowy układ terytorialny spowodował utratę rynków zbytu dla gospodarki brzeskiej. Ponadto Brzeg znalazł się na peryferyjnym, wschodnim terenie Rzeszy. Władze niemieckie traktowały Śląsk jako zaplecze rolnicze dla uprzemysłowionych, centralnych części Niemiec i pozostawiły miasta śląskie własnemu losowi. Zarówno Brzeg jak też inne miasta śląskie nie miały żadnej koncepcji programowej co do dalszego rozwoju.

Zastój gospodarczy potęgował się. Przyczyną było m.in. to, że przed wojną wiele zakładów brzeskich sprzedawało swoje towary na te tereny, które po wojnie znalazły się w państwie polskim. Utracono ważne strategicznie Pomorze Gdańskie i Poznań. Utrata rynków zbytu była znaczna. Ocenia się, że ponad 30 % produkcji i ponad 75 %handlu hurtowego przypadało na tereny należące wcześniej do zaborów rosyjskiego i austriackiego. Sytuację pogorszyły decyzje władz Rzeszy ograniczające stosunki handlowe z Polską.

Lata dwudzieste to lata wielkiego kryzysu gospodarczego nękającego Brzeg. Galopująca inflacja w latach 1921 - 1923 dezorganizowała życie w mieście. Ceny artykułów przemysłowych liczono w tysiącach, później w milionach a następnie w bilionach marek. Np.: 1/2 kg chleba kosztowało w marcu 1923 roku 195 marek, w sierpniu 474 tys. marek a przez wrzesień wzrosła cena z 13 milionów do 580 milionów marek. W grudniu 1 kg masła kosztował 2250 miliardów marek ( 2 biliony 250 miliardów). Tylko największe zakłady pracy zdołały wznowić produkcję. Spośród 91 zakładów istniejących w 1911 roku wznowiło działalność w latach dwudziestych zaledwie 22. Duża liczba mieszkańców Brzegu pozostawała bez pracy i środków utrzymania. Zjawisko przewlekłego bezrobocia nękało mieszkańców aż do wybuchu II wojny światowej. Utrata pracy spowodowała spadek siły nabywczej społeczeństwa, zamieranie handlu, zamykanie sklepów. Dochody miasta zostały poważnie ograniczone przez utratę ich źródła - podatków ściąganych od przemysłowców i rzemieślników. Niewielki obrót towarowy z Polską został prawie całkowicie zablokowany w 1925 roku, kiedy Rzesza Niemiecka rozpoczęła z Polską wojnę celną. Wysokie stawki zamknęły Brzegowi rynki zbytu na wschodzie, natomiast na zachodzie były one niedostępne przez bardzo wysokie kolejowe taryfy przewozowe. Wybudowanie lini kolejowej Opole - Wrocław po prawej stronie Odry powodowało utratę rynków na północy. Brzeg znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Nawet drobna wytwórczość napotykała na silną konkurencję ze strony Wrocławia. Ustawiczne prośby Rady Miasta do władz centralnych o pomoc nie odnosiły żadnych rezultatów. Niewielkie ożywienie gospodarcze w Niemczech pod koniec lat dwudziestych nie objęło jednak Brzegu.

W roku 1929 rozpoczął się w gospodarce światowej Wielki Kryzys, obejmujący wszystkie dziedziny gospodarki we wszystkich państwach. Najbardziej dał się we znaki regionom słabym gospodarczo i ekonomicznie nierozwiniętym. Do takich właśnie ośrodków należał Brzeg.

Wzrost bezrobocia, spadek siły nabywczej, spadek cen i dochodów ludności miejskiej powodowało deprecjację stopy życiowej brzeżan. W roku 1930 liczba bezrobotnych sięgała 3000 osób przy 28700 ludności . W roku 1932 liczba ta wynosiła 4000 przy 29000 zamieszkałych, Co stanowiło 30 % wszystkich zawodowo czynnych ( porównując do dnia dzisiejszego wyniosłoby to ok. 5000 bezrobotnych przy 40000 ludności).

Trudności gospodarcze powodowały wzrost niezadowolenia społecznego. Odpowiedzią na zwolnienia z pracy były liczne demonstracje robotników. Najaktywniejsi działacze trafiali do partii wśród których duże znaczenie miała partia komunistyczna. W czasach Wielkiego Kryzysu Brzeg był ważnym ośrodkiem tej partii na Śląsku.

Równocześnie bardzo aktywnie i agresywnie występowali niemieccy faszyści zorganizowani w NSDAP. Partia ta nawoływała do poprawy gospodarki po Wielkim Kryzysie poprzez interwencjonizm państwowy a szczególnie zbrojenia. Członkowie partii prowadzili agitację we wszystkich warstwach społecznych posuwając się niejednokrotnie do użycia siły. Wybory w 1933 roku wspierane terrorem faszystów wygrała NSDAP a nowym kanclerzem został Adolf Hitler. Kapitał niemiecki i wielkie koncerny przemysłowe zdecydowanie opowiedziały się za nowym przywódcą, który obiecywał duże zamówienia publiczne. Rozpoczął się czas terroru hitlerowskiego również w Brzegu. Pierwszy cios spadł na partię komunistyczną, którą zdelegalizowano a jej członków aresztowano. W Brzegu jeszcze przed wyborami rozpoczęto czystkę aparatu administracyjnego. W wyborach marcowych 1933 roku NSDAP wprowadziło do magistratu dwunastu radnych, czterech konserwatystów było sprzymierzonych z NSDAP, trzech weszło z Centrum i sześciu z SPD.

W kwietniu 1933 roku na inauguracyjnym posiedzeniu w Sali Stropowej brzeskiego ratusza wybrano nowe władze miasta tylko spośród NSDAP, "przypomniano" o konieczności współpracy z władzami centralnymi i zapowiedziano, że w następnej radzie za 4 lata zasiądą już tylko "brunatne koszule".

Wkrótce potem rozpoczęło się wdrażanie ideologii Hitlera. Brak kwalifikacji członków NSDAP do pełnienia kierowniczych funkcji, wyrównywali oni bezwzględnym i ślepym posłuszeństwem wobec władz zwierzchnich. Powstało SS, które przeprowadzało aresztowania i egzekucje oportunistów NSDAP. SS-mani bezkarnie napadali i mordowali a ich metody budziły grozę i strach. SS opanowywała stopniowo kluczowe stanowiska aparatu administracyjnego w państwie, a zwłaszcza w aparacie policji w którym poza policją kryminalną (Kripo) utworzono policję do zwalczania tendencji antyhitlerowskich (gestapo). Od decyzji i zarządzeń gestapo nie było żadnych odwołań.

Tak więc personalne powiązania administracji państwowej z SS i gestapo oraz z wywiadem politycznym skutkowało bezwzględnym posłuszeństwem mieszkańców i ich 99% poparciem dla polityki Hitlera.

Życie miasta toczyło się pod ścisłą kontrolą władz nazistowskich. W sprawach gospodarczych interwencjonizm państwa przynosił pewne efekty w postaci poprawy zatrudnienia i płacy, jednak w roku 1936 nadal pozostawało bez pracy ok. 2500 robotników. Nakręcanie koniunktury przez zbrojenia nie dały Brzegowi większych odczuwalnych zmian gospodarczych. Brak ciężkiego przemysłu i racjonowanie surowców wykluczało Brzeg jako ośrodek zbrojeniowy. Przedsiębiorstwa upadały, ludność traciła pracę, wzrastały ceny czarnorynkowe żywności. Chcąc przeciwdziałać temu władze nazistowskie wprowadziły w 1936 roku reglamentację kartkową. Sytuacja rynkowa była jednak tak trudna, że mieszkańcy czasami nie mogli zrealizować przydziałów kartkowych.

Pod koniec lat trzydziestych poświęcono sytuacji gospodarczej brzegu więcej uwagi. Uchwalony w 1939 roku plan ratowania gospodarki nie doczekał się realizacji. Wybuch wojny zapoczątkował jeszcze większe zubożenie mieszkańców i pogłębienie stagnacji gospodarczej. Czynne były tylko zakłady produkujące na potrzeby wojny, inne nie miały surowców do przetwarzania. Zabrakło siły roboczej. Mężczyzn wcielano do wojska lub przenoszono do pracy w głąb Niemiec, do zakładów zbrojeniowych. W Brzegu likwidowano sklepy i placówki handlowe. W 1941 roku racji żywnościowych nie wystarczało na pokrycie zapotrzebowania kartkowego. Kartkami reglamentowano artykuły żywnościowe oraz odzież. W miarę zbliżania się frontu zdemontowano i wywieziono możliwe do transportu mienie. Ludność w przeważającej większości ewakuowano. Pozostały przeważnie formacje obronne Brzegu . Życie gospodarcze w mieście w 1944 roku prawie całkowicie zamarło. Wojska
radzieckie wkroczyły na ziemię brzeską z początkiem 1945 roku.

• « poprz.
• nast. »