Rozwijający się w XIX wieku kapitalizm prowadził do stopniowych przeobrażeń ekonomii, gospodarki i stosunków międzyludzkich. I połowa XIX wieku to powolny upadek tych dziedzin gospodarczych Brzegu, które w przeszłości stanowiły podstawę świetności miasta. Rzemiosło i handel zaczęły tracić swój prestiż i pozycję monopolisty w gospodarce. Dawny ustrój feudalny dawał rzemieślnikom i kupcom wyłączne prawa produkcji i zbytu towarów. Do upadku rzemiosła i handlu przyczyniły się edykty z lat 1810 i 1811 znoszące przymus przynależności cechowej rzemieślników. Powstawało wiele warsztatów "pseudorzemieślniczych" a dobrzy rzemieślnicy nie byli w stanie się utrzymać.

Wielka Rewolucja Francuska obalając ustrój feudalny i dając szerokie uprawnienia masom ludowym, rozpoczęła demontaż podstaw systemu feudalnego, w tym rzemiosła. Jednocześnie nowy ustrój kapitalistyczny nie zdołał jeszcze rozwinąć się na tyle, aby przejąć sprawne funkcjonowanie gospodarki i handlu. Powstawały manufaktury a tylko nieliczne z nich potrafiły przetrwać. Rzemiosło w cechach albo upadało albo łączyło się w kilka większych, nie potrafiło jednak przystosować się do nowych warunków kapitalistycznych. Wyrastały nowe monopole, w których o przepływie finansów decydowali ludzie skupiający w rękach zarówno produkcję jak też handel.
Kryzys gospodarczy jaki dotknął całą Europę w I poł. XIX wieku nie ominął Brzegu. Stopniowo narastało niezadowolenie tych, którzy oferowali jedynie siłę mięśni za cenę podstawowej egzystencji. Wielka Rewolucja Francuska powodowała narastanie tendencji wolnościowych. Chłopi domagali się zniesienia poddaństwa i pańszczyzny - wybuchały powstania. Miasto nadal zostało zmuszone do utrzymania żołnierzy, dodatkowo obciążono Brzeg kontrybucją na rzecz Francji. Rada Miasta ustawicznie musiała się zadłużać. W 1819 roku przeniesiono z Brzegu sąd ziemski co spowodowało odpływ gości i zadłużenie kasy miasta. Wiosna Ludów w latach 40-tych XIX wieku uświadomiła pilną potrzebę uregulowania gospodarki i lepszego wykorzystania możliwości ustroju kapitalistycznego.

1845 roku wydano ustawę przemysłową, która nakazywała przymus zrzeszania się w cechy dla niektórych rzemiosł a dla innych wprowadzała status stowarzyszenia. Stwarzała duże możliwości rozwoju przemysłowi, który dotychczas nie miał solidnych uregulowań prawnych, jednocześnie zapewniając warunki swobodnego rozwoju rzemiosła. Funkcjonujące fabryki bardziej przypominały manufaktury aniżeli zakłady przemysłowe.

W Brzegu nieco ożywienia przyniosła kolej żelazna. Włączenie miasta do sieci komunikacyjnej ożywiło zarówno produkcję jak też handel. 3 sierpnia 1843 roku oddano do użytku odcinek lini Brzeg - Oława, a w 1845 roku całą linię - Wrocław - Katowice. W 1845 roku rozpoczęto budować linię Brzeg - Nysa zakończoną w 1848 roku.

• « poprz.
• nast. »