Tym co najbardziej rzuca się w oczy, kiedy spogląda się na irlandzki krajobraz polityczny jest nie tylko stosunkowo mała ilość partii (w końcu sam kraj też niewielki), ale może przede wszystkim wyjątkowa trwałość funkcjonujących ugrupowań politycznych.

Kto dziś u nas pamięta o Akcji Wyborczej Solidarność, Unii Polityki Realnej albo Ruchu Odbudowy Polski? W przeciwieństwie do naszej sceny politycznej, która fluktuowała dość mocno (zwłaszcza po 89 roku) - irlandzką od blisko 80 lat zapełniają ją te same twory polityczne.

Najbardziej popularną i najdłużej dzierżącą władzę w demokratycznej historii Irlandii partią jest oczywiście Fianna Fail czyli w niedokładnym tłumaczeniu ?Żołnierze Przeznaczenia". Od zawsze cieszyła się szerokim poparciem społecznym, sięgającym w poprzek różnych warstw i klas społecznych. Fianna Fail zwyczajowo plasowała się w centrum politycznego spektrum, na prawo od Fine Gael i na lewo od Progresywnych Demokratów. Partia ta wchodziła w koalicje zarówno z lewicą (Partia Pracy, Zieloni) jak i prawicą (Progresywni Demokraci) i rządziła przez, bez mała 50 spośród 80 lat swojego istnienia.

Fianna Fail została założona przez samego Eamona de Valerę, który w tym celu opuścił szeregi Sinn Fein. De Valera, który po Irlandzkiej Wojnie o Niepodległość znalazł się w opozycji do Michaela Collinsa i jego pro-traktatowej polityki (chodzi tu o Traktat Angielsko-Irlandzki). Fianna Fail początkowo nie chciała wejść do Dail Eireann (niższa izba parlamentu) w proteście przeciwko przysiędze wierności, którą wszyscy członkowie rządu byli zmuszeni złożyć przed objęciem stanowisk. Była to przysięga na wierność wobec
Wolnego Państwa Irlandzkiego (Free Irish State) oraz, co nie było zaskoczeniem, króla Jerzego V w roli króla Irlandii. Fianna Fail początkowo bardzo mocno oponowała wobec tej formuły, potem jednak jej członkowie uznali, że polityka bojkotu i absencjonizmu nie przyniesie żadnych rezultatów, a już na pewno nie przyniesie Zielonej Wyspie - jako całej - upragnionej niepodległości. Obok de Valery, innymi ważnymi członkami Fianna Fail byli Sean Lemass, późniejszy taoiseach (premier) oraz - tutaj polski akcent - Konstancja Markiewicz, sufrażystka i weteranka wojny z 1916 roku. Elektorat Fianna Fail początkowo rekrutował się z pośród przeciwników Traktatu oraz mas pracujących i zawierał duży, jak na tamte czasy odsetek kobiet i to w kierowniczych rolach.

Za rządów De Valery, Fianna Fail przyczyniła się do zniesienia wspomnianej już przysięgi, przywróciła do łask IRA oraz rozpoczęła wojnę ekonomiczną z Wielką Brytanią, która przyniosła więcej szkody, niż pożytku. Kres tej bezsensownej szarpaninie położyło dopiero podpisanie w 1938 roku Angielsko-Irlandzkiego Traktatu o Wolnym Handlu.

Wybuch II wojny światowej przyniósł Zielonej Wyspie quasi stan wojenny, nazywany ?emergency" oraz politykę neutralności. Niemcy z kurtuazją godną lepszej sprawy wysyłali przeprosiny za każdym razem, kiedy w bombardowaniu Irlandii Północnej ucierpiał ktoś inny, aniżeli poddany Korony Brytyjskiej. Co prawda Irlandia przez cały okres wojny sprzyjała aliantom, De Valera ściągnął jednak na siebie głosy potępienia, kiedy w 1945 złożył Niemcom kondolencje z powodu śmierci Hitlera. W wyborach z 1948 roku Fianna Fail, na skutek fatalnej sytuacji ekonomicznej, racjonowania żywności (mimo zakończenia wojny), złej pogody, niedobrych plonów i innych plag na trzy lata utraciła władzę.

Lata 60-te przyniosły rządy Seanna Lemassa jako nowego lidera partii oraz premiera. Lemass był zainteresowany głównie kwestiami ekonomicznymi. Był ojcem ?Pierwszego Programu dla Rozwoju Ekonomicznego" (First Programme for economic Development), który rozpoczął się w 1958 roku. Wprowadzono wolny handel, porzucono politykę protekcjonizmu. Firmom zagranicznym, chcącym inwestować na Zielonej Wyspie oferowano róznego rodzaju granty i ulgi podatkowe. Irlandzka gospodarka rosła o 4% w skali roku. W 1963, zachęcony sukcesem, Lemass zainaugurował następny program ekonomiczny, tym razem ?Programme for Economic Expansion". Doskonałe wyniki w sterowaniu gospodarką przełożyły się na poparcie społeczne i Lemass wygrał wybory w 1961 roku. Lata 60-te były latami, które przyniosły Irlandii wielkie zmiany. Telewizja RTE zaczęła nadawać, otwierając Irlandczykom okno na świat. Kennedy zaszczycił swoich krajan prezydencką wizytą a Lemass rozpoczął nowy rozdział w rokowaniach politycznych z Irlandią Północną.

W 1966 roku liderem Fianna Fail i premierem został Jack Lynch. W okresie tak zwanych Troubles (Kłopotów) w Irlandii Północnej Armia Irlandzka rozrysowała plany inwazji na Derry i Newry, których nigdy jednak nie wcielono w życie. Podczas afery znanej jako Arms Crisis w 1970 Charles Haughey - przyszły lider Fianna Fail - okazał się być zamieszanych w import broni dla IRA.

Za kadencji Charlesa Haugheya Irlandia znalazła się gospodarczych opałach. Dług zagraniczny i znaczny spadek popularności sprawił, że Fianna Fail znalazła się w opozycji. W tym okresie Irlandia znana była jako chory człowiek Zachodniej Europy. Fianna Fail dalej traciła poparcie. Haughey, chcąc zaskoczyć przeciwników politycznych i zdobyć dodatkowe głosy, zwołał wcześniejsze wybory. Obróciło się to jednak na szkodę partii, która straciła miejsca w Dail i musiała teraz rządzić w koalicji z Progresywnymi Demokratami. Szczęście opuściło Haugheya zupełnie, kiedy na początki lat 90-tych znalazł się w centrum irlandzkiego Watergate, związanego z oskarżeniem o zakładanie podsłuchów w telefonach dziennikarzy.

Następnym przywódcą Fianna Fail oraz premierem był Albert Reynolds. Wybrany na to stanowisko w 1992 roku w szybkim tempie wyczyścił gabinet po swoim poprzedniku. Co prawda marzyła mu się koalicja z Progresywnymi Demokratami, ale kiepski wynik wyborów i świetny Partii Pracy (Labour Party) sprawiły, że Fianna Fail, chcąc nie chcąc, weszła w koalicję z partią Dicka Springa. Najważniejszą wytyczną kadencji Reynoldsa był Północnoirlandzki Proces Pokojowy. W 1994 roku IRA podpisała zawieszenie broni. W 1994 roku na skutek sporów koalicyjnych z Partią Pracy, Reynolds złożył rezygnację.

Jego następcą został ówczesny minister finansów, Bertie Ahern. Szósty i najmłodszy jak do tej pory przywódca Fianna Fail. Ahern chciał kontynuować koalicję z Partią Pracy, ale Dick Spring niespodziewanie wystąpił z koalicji, po to, żeby sprzymierzyć się z Fine Gael. Ten tandem daleko nie zajechał i już w 1997 Ahern po wygranych wyborach mógł uformować rząd koalicyjny z Progresywnymi Demokratami i objąć stanowisko premiera. Za kadencji Aherna doszło do podpisania tzw. Good Friday Agreement (Porozumienia Wielkopiątkowego), które miało doprowadzić proces pokojowy w Irlandii Północnej do końca. W tym okresie zaczęły też wychodzić na jaw liczne afery finansowe, co doprowadziło do rezygnacji z partii i ewentualnego uwięzienia polityków Fianna Fail Raya Burke'a i Liama Lawlora. Prasa dokopała się także do różnych machinacji finansowych poprzedniego przywódcy, Charlesa Haugheya. Bertie Ahern, mimo iż od czasu sformowania koalicji z Progresywnymi Demokratami, oś ideologiczna rządu przesunęła się na prawo, ogłosił że jest ?jednym z ostatnich socjalistów", co wywołało ironiczne reakcje komentatorów politycznych. Wzrost gospodarczy sprawił, że Fianna Fail wygrała wybory w 2007 roku. Ahern został wybrany premierem na kolejną kadencję, tym razem z mniejszą ilością miejsc w Dail, co zmusiło go do ponownego wejścia w koalicję z Progresywnymi Demokratami oraz Partią Zielonych (Green Party). Na skutek kolejnego skandalu finansowego, związanego z przyjęciem przez premiera korzyści majątkowych, Bertie Ahern ustąpił ze stanowiska.

Jego sukcesorem został oczywiście BIFFO (Big Intelligent Fellow from Offaly), czyli Brian Cowen, który prawdopodobnie przejdzie do historii jako człowiek, którego ekipa poprzez swoją lekkomyślność i nieporadność pogrążyła Irlandię w kryzysie. Za rządów Briana Cowena Irlandię dotknęły dwa kryzysy: najpierw upadł przemysł budowlany, a wraz z nim rynek nieruchomości i sektor bankowy (trochę na zasadzie domina) a potem kryzys Euro, który rozpoczął się w Grecji a którego ostatnią odsłonę mogliśmy podziwiać kilka tygodni temu. Ratowanie upadających bankowych molochów (głównie Anglo-Irish Bank) okazało się być ponad siły budżetu i Brian Cowen wstępnie wyraził zgodę na pakiet pomocowy na blisko 90 miliardów euro od Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Europejskiego Banku Centralnego. Zaanonsowany w prasie 4-letni program naprawy gospodarki przewiduje dalsze cięcia w świadczeniach, obniżenie płacy minimalnej o jedno euro oraz 10 procentową obniżkę płac dla budżetówki oraz inne atrakcje. Prawdopodobnie taka skala cięć będzie oznaczać klęskę Fianna Fail w następnych wyborach, które mogą być już całkiem niedługo.

Łukasz Ślipko

• « poprz.
• nast. »