Przedstawiając opinii publicznej, w tym środowiskom pozarządowym, akademickim i ugrupowaniom politycznym, projekt ustawy o TK i projekt ustawy wprowadzającej ustawę o TK liczymy na merytoryczną dyskusję, wolną od demagogii i pokusy rewanżu.

 

 

Mamy nadzieję, że obywatelski i apolityczny charakter obu tych projektów oraz ich wartość merytoryczna potwierdzona opiniami autorytetów prawniczych przekonają wszystkie siły polityczne do poparcia proponowanych przez nas rozwiązań – pisze w Oświadczeniu w sprawie potrzeby zmiany podstaw prawnych funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego.

 

Projekt jest efektem kilkunastomiesięcznej pracy Zespołu, której początki sięgają zorganizowanej w Fundacji konferencji z 2019 roku Jak przywrócić państwo prawa?, podczas której grono prawników: konstytucjonalistów, akademików i praktyków prawa zastanawiało się, jak skutecznie i w zgodzie z obowiązującym porządkiem konstytucyjnym przywrócić prawidłowe funkcjonowanie instytucji publicznych. Podczas tego spotkania nie ograniczono się do krytyki stanu obecnego, lecz postawiono sobie za zadanie sformułowanie propozycji zmian realistycznie uwzględniających to, co powinno być możliwe w przypadku zmiany politycznej. Rekomendacje i konkluzje z konferencji zawarte zostały w publikacji pod tym samym tytułem. Wytyczyły one kierunek prac Zespołu, który podjął się trudu przygotowania projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym funkcjonującym zgodnie z Konstytucją.

 

W efekcie prac Zespołu powstała zupełnie nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym wraz z przepisami wprowadzającymi, która ma na celu przywrócenie stanu praworządności oraz usprawnienie jego pracy. Przygotowany projekt nie tylko odpowiada na potrzebę przywrócenia niezależności sądu konstytucyjnego, ale również gwarantuje lepsze mechanizmy zabezpieczające przed zawłaszczeniem Trybunału przez jedną opcję polityczną oraz czyni Trybunał bardziej przejrzystym i otwartym na obywatelki i obywateli.

 

Projekt Zespołu został skonsultowany z autorytetami w dziedzinie prawa konstytucyjnego oraz organizacjami i stowarzyszeniami prawniczymi zaangażowanymi w obronę praworządności, w tym Stowarzyszeniem Sędziów Polskich Iustitia, Stowarzyszeniem Sędziów Themis, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Stowarzyszeniem Prokuratorów Lex Super Omnia oraz Fundacją Wolne Sądy i uzyskał ich przychylną opinię. W najbliższych miesiącach zawarte w projekcie rozwiązania konsultowane będą szerzej w środowisku pozarządowym i w kręgach akademickich.

 

Główne elementy projektu to:

 

• Zmiana zasady jednoosobowego kierowania działalnością Trybunału Konstytucyjnego przez Prezesa Trybunału na rzecz zasady kolegialności.

 

Rozwiązanie to ma na celu podkreślenie i nadanie realnego wymiaru zasadzie kolegialności w działalności Trybunału Konstytucyjnego oraz ograniczenie możliwości jednoosobowego wpływania przez Prezesa Trybunału na jego działalność orzeczniczą.

 

• Kadencyjność funkcji Prezesa Trybunału Konstytucyjnego.

 

Projekt przewiduje, że Prezes Trybunału Konstytucyjnego jest powoływany na trzyletnią kadencję. Na kolejną kadencję Prezes Trybunału może być powołany tylko raz.

 

• Nowe zasady wyborów sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

 

Zgodnie z Projektem, sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybiera Sejm większością kwalifikowaną 3/5 głosów. Regulacja ta ma przeciwdziałać praktyce powoływania na stanowisko sędziego Trybunału kandydatów, którzy nie wyróżniają się wiedzą prawniczą i doświadczeniem zawodowym, lecz pozostają w bliskiej relacji z ugrupowaniem posiadającym aktualnie większość parlamentarną.

 

• Trybunał rozpoznaje sprawy na jawnej, otwartej dla publiczności, rozprawie.

 

Od 2017 r. widoczna była tendencja do ograniczania liczby rozpraw przed Trybunałem Konstytucyjnym i zwiększenia liczby spraw rozpatrywanych na posiedzeniach niejawnych. Jak pokazuje praktyka, nie sprzyja to wszechstronnemu rozpoznaniu sprawy, a także ogranicza jawność, transparentność i kontrolę społeczną procesu badania konstytucyjności prawa. Projekt wprowadza zasadę odwrotną – wszystkie sprawy zawisłe przed Trybunałem Konstytucyjnym powinny zostać rozpatrzone na otwartej, transparentnej rozprawie.

 

• Legitymacja organizacji społecznych do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego.

 

Dotychczas Trybunał Konstytucyjny w swojej praktyce orzeczniczej przyjmował, że organizacje pozarządowe, związki zawodowe oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych posiadają bardzo ograniczoną legitymację do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału. Projekt zmierza do zmiany tej praktyki w celu możliwie najszerszego otwarcia Trybunału Konstytucyjnego na wnioski pochodzące od organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

 

• Kontrola procesu stanowienia prawa następująca z urzędu.

 

Projekt jednoznacznie rozstrzyga spór istniejący w doktrynie prawa konstytucyjnego i rozbieżności występujące w orzecznictwie Trybunału dotyczące tego, czy Trybunał jest obowiązany do dokonywania z urzędu kontroli zgodności z Konstytucją trybu, w którym został wydany zakwestionowany akt normatywny. Zgodnie z projektem kontrola taka staje się obligatoryjna.

 

• Zakres rozpoznania skarg konstytucyjnych.

 

Projekt przewiduje, że skarga konstytucyjna powinna wskazywać normę prawną stanowiącą podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia organu władzy publicznej, a więc nie tylko przepis będący podstawą procesową rozstrzygnięcia, ale także wszelkie regulacje prawa materialnego, które wpłynęły na treść rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej.

 

• Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

 

W projekcie zdecydowano, że skład sądu dyscyplinarnego I i II instancji będzie wyznaczany w drodze losowania przez Prezesa Trybunału spośród sędziów Trybunału i sędziów Trybunału w stanie spoczynku. W projekcie rozszerzono także listę podmiotów, które mogą złożyć wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.

 

• Stwierdzenie nieważności wyroków wydanych z udziałem tzw. dublerów.

 

Projekt stwierdza, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego wydane z udziałem osób nieuprawnionych do orzekania są nieważne i nie wywołują skutków prawnych przewidzianych w art. 190 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji RP.

 

• Ochrona skutków wyroków wydanych wskutek wniesienia skarg konstytucyjnych i pytań prawnych.

 

Projekt przewiduje, że w przypadku skarg konstytucyjnych i pytań prawnych nieważność wyroku TK nie pociąga za sobą skutków dla ważności rozstrzygnięć wydanych w sprawach indywidualnych, czyli wtedy, kiedy pytanie lub skarga dotyczyła sytuacji obywatela lub przedsiębiorstwa.

 

• Ponowny wybór Prezesa Trybunału Konstytucyjnego.

 

Projekt przewiduje, że od dnia wejścia w życie ustawy obowiązki prezesa Trybunału Konstytucyjnego będzie sprawował sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim w Trybunale Konstytucyjnym. W terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Zgromadzenie przedstawia Prezydentowi kandydatów na stanowisko Prezesa i Wiceprezesa Trybunału.

 

 

Przeczytaj Oświadczenie Zespołu Ekspertów Prawnych

 

 

 

 

 

 

• « poprz.
• nast. »