Raport zawiera wnioski z analizy sondażu, zrealizowanego w grudniu ubiegłego roku, w którym ankietowani odpowiedzieli na sto pytań o to, jak oceniają kwestie z różnych dziedzin, m.in.: polityki, historii najnowszej, dotyczące Unii Europejskiej, religii, moralności, stylu życia. W porównaniu do innych badań opinii, nowością w sondażu było skoncentrowanie na podziałach światopoglądowych i próba uchwycenia wewnętrznej polaryzacji między Polkami i Polakami.

Z raportu Henryka Domańskiego dowiadujemy się, na ile podziały światopoglądowe są dziś mocno zarysowane, z jakimi dualizmami mamy do czynienia, czy spory zaostrzają się i jak przebiegają osie podziałów społecznych.

Podziały polityczne dominują

„Badanie Jaka jest Polska ujawnia, że znaczące spory dotyczą m.in. interpretacji historii najnowszej” – stwierdza prof. Henryk Domański. Największa polaryzacja jest widoczna w ocenie PRL-u (dla 45% ankietowanych to czas odbudowy, dla 55% – okupacja) i postaci Lecha Wałęsy (Nobla dla Wałęsy 55% uważa za powód do dumy, 45% – za nieporozumienie). Rośnie krytyczna ocena Okrągłego Stołu – według 67% to sukces, zdaniem 33% – porażka. Czynnikiem różnicującym respondentów jest także  układ sceny politycznej, w którym „partie rządzące dominują nad opozycją w sporze o ideologie, co otwiera im większe możliwości w narzucaniu własnej interpretacji historii”, czytamy w raporcie.

Krzyżowanie się odmiennych poglądów

Prof. Henryk Domański wskazuje, że prezydent to dla większości Andrzej (62%), a dla 38% Adrian (za żartem z „Ucha Prezesa”). Program 500+ szkodzi – według 49% – budżetowi państwa, a niedziela niehandlowa jest zdaniem 58% udziwnieniem. Choć utrzymujące się wysokie poparcie dla Prawa i Sprawiedliwości, „ludzie są świadomi trudnych do przewidzenia konsekwencji programu społecznego dla gospodarki”, wnioskuje autor raportu. „Uznanie dla demokracji krzyżuje się z postawami zachowawczymi”. Unię Europejską dobrze ocenia 74%, ale 78% sprzeciwia się przyjmowaniu imigrantów. Z kolei 42% sytuuje Polskę w Europie Wschodniej, a 70% twierdzi, że świat śmieje się z nas.

Szanse na modernizację?

Ankietowani są zgodni co do konieczności zwalczania smogu (93%), poparcia dla ekologii (86%) i stosowania energii wiatrowej (83%) zamiast węgla. Podobnie w kwestiach medycznych – 90% popiera badania prenatalne, obowiązkowe szczepionki (82%), finansowanie przez państwo zabiegów in vitro (72%). Potrzebę wychowania seksualnego w szkole widzi 64%, za legalizacją marihuany jest 71%. 

„Z nowoczesnością kontrastuje tradycyjne podejście do wychowania dzieci i modelu rodziny”, stwierdza prof. Henryk Domański. Małżeństwo jest związkiem kobiety i mężczyzny – tak twierdzi 75% badanych, a wychowanie oparte na posłuszeństwie i surowości popiera 73%. Szanse na modernizację widać za to w obszarze religijności, bo „dokonuje się powolna sekularyzacja pod względem wykonywania praktyk wiary”. Jan Paweł II jest dla 46% człowiekiem, Tadeusz Rydzyk dla 88% biznesmenem, za pochówkiem w urnie opowiada się 49%, a za usunięciem religii ze szkół jest 62%. 

Henryk Domański podkreśla, że „zaletą badania Jaka jest Polska było uchwycenie efektu krzyżowania się ze sobą odmiennych, a czasami nawet sprzecznych poglądów”, „potocznego rozumienia zjawisk rozpoznawalnych, ale definiowanych inaczej” i „napięć nie tylko wokół sporu, czy głosować na partie konserwatywno-zachowawcze, czy na modernizująco-liberalne, ale i wokół innych dualizmów”. 

--

Henryk Domański (ur. 1952) – socjolog, prof. dr hab., kierownik Zakładu Badania Struktury Społecznej i Zespołu Studiów nad Metodami i Technikami Badań Socjologicznych w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie. W latach 1997-2000 redaktor naczelny „Studiów Socjologicznych”. Od 2000 roku dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Wydał m.in.: Ubóstwo w społeczeństwach postkomunistycznych (2002), Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia? (red., 2008), Społeczeństwa europejskie. Stratyfikacja i systemy wartości (2009).  

--

Kampania społeczna Jesteśmy różni. Jesteśmy Polską została zorganizowana przez Fundację im. Stefana Batorego i Kulturę Niepodległą w ramach ubiegłorocznych obchodów 100-lecia niepodległości Polski. Celem kampanii było pokazanie jak wielobarwnym światopoglądowo społeczeństwem są Polacy, jak nieszablonowo potrafią układać się ich poglądy, za tym – jak ogromnym uproszczeniem jest dzielenie naszego społeczeństwa na dwa zwalczające się obozy.

Więcej na stronie: https://jakajestpolska.pl/