Genialny przedsiębiorca, zasłużony a skromny działacz emigracyjny. Pionier produkcji ekskluzywnych zegarków na szeroką skalę. Uwiódł królową Wiktorię i Walta Disneya kieszonkowymi arcydziełami. Sprawił, że luksus zaczęto mierzyć w sekundach.

 

 

Antoni Norbert Patek, zegarmistrz, założyciel firmy Patek Philippe & Co, fot. rep. Stanisław Kowalczuk/East News

 

 

Czas rewolucji

 

Antoni Norbert Patek pochodzi z rodziny szlacheckiej herbu Prawdzic zamieszkałej na Lubelszczyźnie. Wybiera zawód żołnierza.

Uczestniczy w powstaniu listopadowym. Podczas antycarskiego zrywu niepodległościowego zostaje dwukrotnie ranny. Awansuje do stopnia podporucznika Jazdy Augustowskiej. Za bohaterską postawę otrzymuje Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari.

Pod koniec 1831 znajduje się we Francji, gdzie pracuje jako zecer. Dzieli los wielu Polaków podejrzewanych o działalność rewolucyjną i skazanych na emigrację. Osiada na stałe w Szwajcarii.

W Genewie handluje likierami i winami. Pobiera lekcje malarstwa u cenionego pejzażysty Alexandre’a Calame’a. Pod wpływem zaprzyjaźnionej rodziny Moreau zaczyna interesować się zegarmistrzostwem.

Jako początkujący rzemieślnik Patek z powodzeniem wykorzystuje artystyczne umiejętności i zmysł przedsiębiorcy. Skupuje gotowe mechanizmy zegarków, oprawia je w eleganckie, ozdobne koperty i sprzedaje z zyskiem.

W 1839 zakłada spółkę z polskim emigrantem czeskiego pochodzenia Franciszkiem Czapkiem, również powstańcem listopadowym. Czapek ma za sobą wiele lat współpracy ze szwajcarskim zegarmistrzem Moreau, z którego siostrzenicą żeni się Patek.

 

Archiwalna fotografia z fabryki zegarków Philippe & Co, Genewa Szwajcaria, fot. Bettmann/Getty Images

 

Dusza w zegarku…

 

Manufaktura Patek & Czapek tworzy nowoczesne zegarki, początkowo głównie z myślą o polskiej emigracji i arystokracji w kraju. Kieszonkowe chronometry umieszcza w kopertach z grawerami wizerunków wielkich postaci: Adama Mickiewicza, Tadeusza Kościuszki, Mikołaja Kopernika czy ks. Józefa Poniatowskiego. Nie brakuje też zamówień na opakowania z motywami religijnymi.

Rok 1844, Paryż, międzynarodowy sukces. Firma prezentuje swoje wyroby na wystawie światowej i znacznie powiększa grono nabywców.

We Francji Patek poznaje Adriena Philippe'a i zatrudnia go na stanowisku dyrektora technicznego. Zegarmistrz słynie z wynalezienia mechanizmu naciągowego z koronką – odtąd kluczyk do nakręcania zegarka staje się zbędny.

Drogi podążającego z duchem czasu Patka i konserwatywnego w swych poglądach Czapka rozchodzą się. Polak przyjmuje do spółki Francuza. Produkty Patek Philippe wyróżniają: piękno, precyzja i niezawodność.

Na początku lat 40. firma po raz pierwszy instaluje w zegarkach niezależny sekundnik. Prawdziwa rewolucja następuje w 1868– rusza na szeroką skalę produkcja czasomierzy na rękę. Mówi się, że zegarki Patka mają duszę.

Od 1851 producent nazywany jest "zegarmistrzem królów". Pierwszą władczynią, która kupuje luksusowy produkt podczas wystawy światowej w Londynie (firma otrzymuje złoty medal), jest królowa Wiktoria. Ponieważ „szczęśliwi ludzie czasu nie mierzą”, nosi go jako biżuterię – broszkę przy sukni. Z kolei duńska królowa Luiza obdarowuje zegarkiem swojego męża w 25. rocznicę ślubu, żeby już się nie spóźniał.

Produkty Patka i Philippe’a oferują najlepsze sklepy jubilerskie Paryża, Londynu, Madrytu i Nowego Jorku. Nałogowym kolekcjonerem zegarków jest car Mikołaj II. Na długiej liście klientów widnieją nazwiska: Hussein Kamel (książę egipski), Lew Tołstoj, Piotr Czajkowski, Albert Einstein, Walt Disney, Pablo Picasso, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II.

 

…serce w Polsce

 

Patek wspiera dążenia niepodległościowe narodu i aktywnie uczestniczy w życiu polskiej emigracji. Z jego inicjatywy powstaje instytucja charytatywno-samopomocowa "Skarbuna Polska". Angażuje się w działania zmierzające do uruchomienia Biblioteki i Czytelni Polskiej w Genewie.

Przystępuje do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Zbiera fundusze na polską szkołę w Paryżu. Pomaga uchodźcom po klęsce powstania styczniowego. W swojej firmie chętnie zatrudnia zegarmistrzów przybyłych z Królestwa Polskiego.

Przedsiębiorca współpracuje z organizacjami katolickimi w stolicy Szwajcarii. Za zaangażowanie otrzymuje od papieża tytuł hrabiowski. Pius IX także należy do grona miłośników zegarków Patka.

 

Pokaz prywatnej kolekcji ekskluzywnych zegarków Patek Philippe & Co, "The Art of Watches", Nowy Jork, 2017, fot. Craig Barritt/Getty Images for Surface Media

 

Zawsze na czasie

 

Po jego śmierci firma wielokrotnie zmienia właściciela, ale nie nazwę. Od 1929 należy do rodziny Sternów. W Genewie znajduje się muzeum zegarków Patek Philippe.

W 150. rocznicę założenia manufaktury zostaje wyprodukowany najbardziej skomplikowany zegarek kieszonkowy świata. Ponad kilogramowy Patek Philippe Calibre 89 tworzą 33 mechanizmy z 1728 częściami. Złoty zegarek pokazuje m.in.: wschody i zachody słońca, temperaturę, fazy księżyca oraz datę świąt Wielkiej Nocy.

Rekord cenowy należy do innego produktu tej marki – czasomierza stworzonego w latach 30. dla amerykańskiego bankiera Henry’ego Graves’a. Model Supercomplication wyposażony jest w wieczysty kalendarz, mapę z układem gwiazd na nowojorskim niebie, a także imituje dźwięk dzwonów opactwa Westminster. Na aukcji w 2014 roku zegarek osiąga cenę prawie… 24 milionów dolarów.

 

Autorka: Agnieszka Warnke

Absolwentka filologii polskiej, dziennikarstwa i Podyplomowych Studiów Menedżerów Kultury. Miłośniczka reportażu. Niepraktykująca wyznawczyni fotografii.

 

• « poprz.
• nast. »